یادداشت | عبور "دوربین مخفی" از مرز اخلاق

به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، حکایت دوربین مخفی و توزیع و تکثیر آن قصه‌ای است که امروزه جزء لاینفک تفریح رسانه‌ای مردم قرار گرفته است. به رسانه‌های نمایشی که سر می‌زنیم همه جا صحبت از دوربین مخفی جدیدی است که یا با هدف جذب مخاطب ساخته شده و یا از دوربین‌های ضبط شده شهری بیرون آمده است. سایت‌ها با آب و تاب فراوان از آن تبلیغ می‌کنند و شبکه‌های توزیع فیلم دیگر هم از این فرصت استفاده یا سوء استفاده می‌کنند.

واقعیت این است که ابزار‌های ساخت بشر همراه با خودشان افکار و عقاید صاحبان و مخترعانشان را به همراه دارند و محصولی که در فضای اعتقادی غربی با مبنای منفعت طلبی و لذت جویی تولید شود هرکجا که پا بگذارد فرهنگ ضمیمه خودش را هم خواهد آورد و در اینجاست که حلال زادگی و حرام زادگی هر تکنولوژی مورد بحث قرار می‌گیرد.

تفاوت اعتقادی یک مسلمان و یک بی خدا قطعا در تولید محتوای او نیز تأثیر دارد به عنوان مثال سبب می‌شود که یکی سبک طراحی آشپزخانه اش اٌپن باشد و دیگری محفوظ، یکی از انرژی هسته‌ای بمب هسته‌ای بسازد و دیگری از آن برق تولید کند، بنابراین لازم است وقتی تکنولوژی جدیدی به بازار می آید، متناسب با عقاید حاکم کشور، بومی سازی شود.

محتوای دوربین مخفی‌ها چه چیزی است؟

اگر دوربین مخفی‌های پر بازدید را تحلیل کنیم چند نکته در بین آن‌ها پر تکرار است:

تمسخر، هتک آبروی افراد، ترساندن، تحقیر رفتار و شخصیت دیگران، ترویج و اشاعه فحشاء و منکرات، آزار دیگران و گاهی هم اشاعه یک فحشا و منکر.

نقش صدا و سیما در رسمیت بخشی به دوربین مخفی

نکته قابل توجه این است که امروزه در ساخت دوربین‌های مخفی رد پای جذب مخاطب آن هم با هر وسیله‌ای به چشم می‌خورد؛ فاجعه بارتر این است که  صدا و سیما هم با پخش دوربین مخفی‌ها به رسمی شدن مسئله و کم کردن قبح ماجرا کمک کرده است، تاجایی که بخش قابل توجهی از برنامه‌های تفریحی اعیاد مذهبی وجشن‌های ملی در برخی از شبکه‌ها به پخش فیلم دوربین مخفی اختصاص داده شده است و بدتر اینکه گاهی از آرشیو مصاحبه‌های صدا و سیمایی‌ها قطعه‌هایی از سادگی‌ها و اشتباهات مردم جدا شده و در فضای مجازی منتشر شده است که فارغ از هتک مومنان، توزیع آن از سوی رسانه‌ای که در بسیاری از موارد نقش مربی را ایفا می‌کند زیبنده نیست.

انگار  برخی از برنامه سازان صدا و سیما هم برای اینکه از قافله جذب مخاطب عقب نیفتند به این تصمیم رسیده اند که باید مخاطب را به هر وسیله‌ای ولو با دوربین مخفی جذب کرد؟!

شاید تنها دفاع توزیع کنندگان دوربین مخفی در صدا و سیما این باشد که دوربین مخفی‌ها متعلق به خارج از ایران است و هتک مومن اتفاق نمی‌افتد، اما واقعیت مشهود جامعه ما نشان می‌دهد تکثیر این فیلم‌ها و کلیپ‌ها خاصیتش فرهنگ سازی و اشاعه فحشاء بوده و به مرور مردم آزاری و خندیدن به درد‌ها و مشکلات مردم به صورت فرهنگ در بین نوجوانان و جوانان در آمده و دوربین مخفی‌های ایرانی با موضوع آزار دیگران و خندیدن به مشکلات مردم به شدت رایج شده است و صد‌ها برابر خنده‌ای که از مخاطب می‌گیرد ضرر و مفسده‌های فراوانی برای کودکان و نوجوانان و جوانان به دنبال دارد.

سیره اهل بیت طاهرین چیست؟

روزی یکی از اصحاب کفش دیگری را مخفی کرده بود و آن شخص، مضطرب به دنبال کفشش می‌گشت، پس از مدتی شخصی که کفش‌ها را مخفی کرده بود آن‌ها را به او برگرداند و اصحاب به این حکایت خندیدند. در این لحظه رسول خدا صلی الله علیه وآله چهره در هم کشید و فرمود: [خیال می‌کنید] مؤمن چگونه برتری می‌یابد؟ [کنایه از اینکه مؤمن باید همواره مواظب اعمال خود باشد]مرد شوخی کننده خجالت زده شد و عرض کرد:‌ ای رسول خدا! من فقط خواستم با او شوخی کنم [نه اینکه او را ناراحت نمایم]... اما پیامبر اکرم(ص) پاسخ سخن او را ندادند و فقط دو یا سه مرتبه جمله پیشین خود را تکرار کردند. [۱]

روایات

تمسخر و استهزا در روایات فراوانی مورد مذمت قرار گرفته است و اساس تولید دوربین مخفی خندیدن به دیگران و استهزای دیگران است؛ امام سجاد علیه ‏السلام  در این مورد می‌فرمایند: گناهانى که باعث نزول عذاب مى شوند، عبارتند از: ستم کردن شخص از روى آگاهى، تجاوز به حقوق مردم و دست انداختن و مسخره کردن آنان. [۲]

قرآن کریم

قرآن کریم به صراحت مومنان را از تمسخر و استهزا و تحقیر دیگران نهی می‌کند و می‌فرماید:‌ ای کسانی که ایمان آورده اید، هرگز گروهی (از مردان شما) گروه دیگر را مسخره نکند شاید آن گروه (مسخره شدگان) بهتر از آنان (مسخره کنندگان) باشند، و نه زنانی زنان دیگر را، شاید آن گروه بهتر از آنان باشند، و از  یکدیگر عیب جویی نکنید، و همدیگر را به لقب‌های زشت مخوانید، بد نامگذاری است (یاد کردن مؤمن به) فسق پس از ایمان (مؤمن را به نام مرتکب گناهان خواندن)، و آنان که توبه نکنند همانا از ستمکارانند. [۳]

مجازات قانونی ترساندن دیگران

شوخی ناگهانی که غالبا منجر به ترس، هیجان، اضطراب و آسیب‌های جسمی و روانی بشود، از نظر قانونگذار جرم است و جزای آن از دیه تا قصاص تعیین شده است، تا آنجا که اگر شوخی به مرگ منتهی شود، تحت شرایطی قصاص قتل عمد را به دنبال دارد.

در قانون مجازات اسلامی در این باره آمده است: " هرگاه کسی دیگری را بترساند و آن شخص در اثر ترس بی اختیار فرار کند یا بدون اختیار حرکتی از او سر بزند که موجب ایراد صدمه بر خودش یا دیگری گردد، ترساننده حسب تعاریف جنایات عمدی و غیر عمدی مسئول است. "ماده ۴۹۹ از قانون مجازات اسلامی

در ماده دیگری از همین قانون آمده که: " هرگاه کسی به روی شخصی سلاح بکشد یا حیوانی مانند سگ را به سوی او برانگیزد یا هرکار دیگری که موجب هراس او می‌گردد مانند فریاد کشیدن یا انفجار صوتی انجام دهد و بر اثر این ارعاب، شخص بمیرد یا مصدوم گردد حسب مورد براساس تعاریف انواع جنایات به پرداخت قصاص یا دیه محکوم می‌شود. " ماده ۵۰۱ از قانون مجازات اسلامی/918/ی701/س

مهدی اسماعیلی سادیانی

[1]. محمد محمدي ري شهري، ميزان الحكمة، قم، مكتبة الاعلام الاسلامي، چاپ اول، 1404 ه. ق، ج 9، ص 143

[2]. وَ الذُّنُوبُ الّتى تُنزِلُ النِّقَمَ عِصيانُ العارِفِ بِالبَغىِ وَ التَطاوُلُ عَلَى النّاسِ وَ الاِستِهزاءُ بِهِم وَ السُّخريَّةُ مِنهُم ؛ معانى الاخبار ،شیخ صدوق ، ص 270

[3]. یا ایُّهَا الَّذینَ امَنُوا لا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسى‏ انْ یَكُونُوا خَیْرا مِنْهُم وَ لا نِساءٌ مِنْ نِساءٍ عَسى‏ انْ یَكُنَّ خَیْرا مِنْهُنَّ وَ لا تَلْمِزُوا انْفُسَكُمْ وَ لا تَنابَزُوا بِالالْقابِ بِئْسَ الاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الایمانِ وَ مَنْ لَمْ یَتُبْ فَاولئِكَ هُمُ الظّالِمُونَ/ حجرات/11